Ushtrimi i vetëvlerësimit të EDURES jep një tregues të performancave të mjedisit të të mësuarit nën vlerësim, sipas 3 profileve të ndryshme të kompetencave të qëndrueshmërisë: përthithës, adaptues dhe transformues.
Secili nga tre profilet është thelbësor për ndërtimin e qëndrueshmërisë. Ato janë të ndërthurura, plotësojnë njëri-tjetrin dhe mund të gjenden në shkallë të ndryshme, nga individët deri te sistemet kombëtare dhe madje edhe sociale-ekologjike.
Duke marrë parasysh natyrën e tyre të ndërlidhur, EDURES nuk synon të fokusohet dhe të përmirësojë vetëm një grup kompetencash. Përkundrazi, ndërsa kompleti i mjeteve identifikon profilin mbizotërues të mjedisit të të mësuarit nën vlerësim (p.sh., “Një mjedis mësimi përthithës”), ai synon të ofrojë njohuri strategjike edhe për performancat e tij për të tjerët, duke lejuar kështu hartimin e Strategjive të Qëndrueshmërisë që forcojnë qëndrueshmërinë e përgjithshme të sistemit. Përthithja është vërtet thelbësore për të përballuar ndërprerjet e vazhdueshme dhe për të ndaluar modelet e paqëndrueshmërisë dhe pabarazisë që vazhdojnë të rriten. Ajo siguron stabilitet të mjaftueshëm për ndryshime të qëllimshme adaptuese dhe transformuese.
Duke marrë parasysh variablat e ndryshueshme vazhdimisht që ndërveprojnë me çdo sistem të caktuar (p.sh., klima), adaptimi është i nevojshëm për t’u përshtatur me këto ndryshime. Së fundmi, kur zbatohet transformimi, nënkuptohet ndërgjegjësimi për rreziqet e reja dhe paparashikueshmërinë që do të sjellin ndryshimet e mëdha.
Një profil përthithës karakterizon një sistem (p.sh., një komunitet, një mjedis mësimi, etj.) që është projektuar për të parashikuar dhe zbutur pasojat negative që rrjedhin nga emergjencat duke përdorur strategji të paracaktuara për të ruajtur dhe rindërtuar strukturat dhe funksionet thelbësore. Kjo përfshin taktikat dhe mekanizmat e përdorura gjatë emergjencave dhe krizave, të tilla si tërheqja e fëmijëve nga shkolla, zbatimi i mësimit në distancë, etj.
Një sistem me një profil mbizotërues përthithës parashikon çështje të mundshme dhe përgatitet për emergjenca të njohura, si të tanishme ashtu edhe të ardhshme. Duke integruar strategji përballuese, ai siguron qëndrueshmëri përballë ndërprerjeve. Ai fut redundancë, duke krijuar burime dhe alternativa shtesë, duke siguruar që shërbimet bazë të mbeten funksionale edhe gjatë emergjencave dhe krizave.
Me fjalë të thjeshta, profili përthithës përfaqëson aftësinë e një sistemi për t’u rikuperuar pas ndërprerjes. Kjo përfshin parashikimin, strategjizimin, trajtimin dhe rikuperimin nga situatat kritike dhe emergjencat e njohura dhe zakonisht të shkurtëra. Qëllimi kryesor i kapacitetit përthithës është stabiliteti, duke synuar të zbusë efektet negative të goditjeve mbi individët, familjet, mjedisin e të mësuarit, komunitetet dhe organet qeverisëse.
Një profil adaptues karakterizon një sistem që është në gjendje të “rregullojë, modifikojë ose ndryshojë karakteristikat dhe veprimet e tij për të moderuar dëmet e mundshme të ardhshme dhe për të përfituar nga mundësitë, të gjitha për të vazhduar funksionimin pa ndryshime cilësore të mëdha në funksion ose identitet strukturor” (OECD 2013).
Në këtë perspektivë, adaptimi ka të bëjë me bërjen e ndryshimeve të duhura për të menaxhuar më mirë ose për t’u përshtatur me një situatë në ndryshim, veçanërisht në rast emergjencash dhe krizash. Një aspekt kyç i profilit adaptues është pranimi që ndryshimet sistematike janë në vazhdim dhe shumë të paparashikueshme. Prandaj, adaptimi ka të bëjë me fleksibilitetin dhe aftësinë për të bërë ndryshime të vazhdueshme përmes procesit të rregullimit të vazhdueshëm, të mësuarit dhe inovacionit.
Në përfundim, nxitja e adaptimit është e nevojshme sepse transformimi i qëllimshëm kërkon kohë dhe angazhim të qëndrueshëm.
Një profil transformues karakterizon një sistem që është “në gjendje të rikrijojë në mënyrë themelore veten kur strukturat ekologjike, ekonomike ose sociale e bëjnë sistemin ekzistues të papranueshëm” (OECD 2013).
Transformimi promovon ndryshime të rëndësishme që mund të sfidojnë dhe ndryshojnë vlerat dhe strukturat e fuqisë së sistemit – në rastin e EDURES, mjedisi i të mësuarit – duke kombinuar reformat institucionale dhe të qeverisjes me ndryshime sociale, kulturore dhe arsimore, inovacione teknologjike dhe ndryshime të sjelljes.
Me fjalë të tjera, transformimi ka të bëjë me ndryshimin themelor të strukturave të thella që shkaktojnë ose rrisin cenueshmërinë dhe rrezikun, si dhe mënyrën se si rreziku ndahet brenda një sistemi. Duke synuar të adresojë dështimet themelore të zhvillimit ose pabarazitë e pushtetit që shkaktojnë ose rrisin dhe mbajnë rrezikun, transformimi nuk merret thjesht me shkaqet e afërta të rrezikut dhe cenueshmërisë, por me shkaqet e tyre strukturore ose rrënjësore.
Në një perspektivë transformuese, mund të jetë gjithashtu e mundur që ndryshimi në një nivel të gjenerojë vrull që ndikon në nivele më të larta. Ky rast i referohet si “kapërcimi i një pragut ose arritja e një pike kthese” (OXFAM 2019). Pikat e kthesës shkaktohen më shpesh nga ngjarje të jashtme si emergjencat dhe krizat, të ashtuquajturat ndërprerje të status quo-së sistematike që mund të shfaqen gjithashtu si mundësi për të riformësuar dhe transformuar praktikat dhe sistemet e padrejta dhe të papërshtatshme.
